De kansenfabriek: een transitiehuis waar men terug mens kan worden

Eind juni opende in Leuven een eerste transitiehuis van de kansenfabriek. Hun doel? Voormalig gedetineerden de ruimte geven om naar de samenleving terug te keren.

De kansenfabriek heeft als missie kwetsbare doelgroepen re-integeren in de samenleving. Dit doen ze momenteel aan de hand van het oprichten van transitiehuizen. Zo opende eind juni hun eerste transitiehuis in Leuven. Volgend jaar staat een tweede opening in Hamme op de planning.

‘Een transitiehuis is een kleinschalige woonvoorziening waar plaats is voor zestien ex-gedetineerden’, vertelt Leen Muylkens, oprichter van de kansenfabriek. ‘Het gaat dus allemaal om mensen die een periode hebben doorgebracht in de klassieke gevangenis en nu aan de vooravond staan van hun terugkeer naar de samenleving. Dit onder elektronisch toezicht of onder voorwaardelijke invrijheidstelling.’

Een huis in een straat

De kansenfabriek heeft een duidelijke visie waarbij de focus ligt op het terug mens worden. ‘Een gevangenis heeft een zeer ontmenselijkend effect’, gaat Leen verder. ‘Dus onze eerst taak is het creëren van een huiselijke sfeer, alsof de groep een gezin is. De infrastructuur van de voorziening heeft niks met een gevangenis te maken en we doen niet aan strikte vrijheidsberoving. Er zijn geen tralies, geen bewakers, geen deuren die op slot gaan. Ook taal is belangrijk, de term gedetineerden wordt niet langer gebruikt. De inwoners zijn deelnemers, die actief werken aan hun traject in het transitiehuis.’

Leen is psycholoog van opleiding en werkt al bijna twintig jaar in de forensische wereld. In het eerste transitiehuis van België in Mechelen werkte ze drie jaar lang als coördinator. ‘Op dat moment is mijn droom beginnen groeien. Ik wilde vanuit mijn visie, vanuit een non-profit gegeven een transitiehuis uit de grond stampen. Ik heb ook een boek geschreven over transitiehuizen, gevangenissen en mijn visie op de re-integratie van gedetineerden. De titel van het boek is ook ‘De kansenfabriek’, vandaar de naam van de organisatie.’

‘Het was een lange weg die op bepaalde momenten zeer onmogelijk leek. Dat maakt het project ook zo bijzonder. De kansenfabriek is in het leven geroepen om mensen kansen te geven, maar we hebben op de weg naar succes zelf ook wel heel wat kansen gekregen van heel veel verschillende partners. Dat is al bijzonder op zich.’

Prison Break ≠ realiteit

De publieke opinie is volgens Leen één van de grootste uitdagingen geweest: ‘We leven nog steeds in een zeer repressieve samenleving wanneer het gaat om personen die een misdrijf hebben gepleegd. We willen mensen wel kansen geven, maar het ligt allemaal heel gevoelig. Dat heeft ook vaak te maken met de berichtgeving die we als maatschappij te zien krijgen. Vaak zijn publieke opinies gebaseerd op wat je in het nieuws of in films ziet. Prison Break klopt niet met de realiteit. Er zijn natuurlijk gevaarlijke mensen in de gevangenis, maar dat is een kleine minderheid.’

‘Het probleem is net dat we personen die géén hoog risico vormen in hoog beveiligde gevangenissen plaatsen, waardoor ze er nadien compleet ontmenselijkt terug buiten komen. Dit met de verwachting dat ze het beter gaan doen dan ervoor. Dat is mijn drijfveer. Ik snap zelf niet zo goed dat we deze manier van detentie toch blijven verderzetten, terwijl we eigenlijk weten dat deze niet succesvol is. Maar een alternatief is iets wat de politiek moeilijk verkocht krijgt. Ons huis ligt gewoon in een straat tussen gewone burgers, dat is geen evidentie.’

‘Per persoon kost een transitiehuis waarschijnlijk wel meer dan een gevangenis, dat is ook vaak een kritiekpunt. Maar ik ben ervan overtuigd dat recidive uiteindelijk meer kost aan onze samenleving. Je mag niet vergeten dat deze in België op 70% ligt. Dat wil zeggen dat zeven op de tien mensen die vrijkomen uit de gevangenis ooit terug voor de rechter verschijnen. Zoiets kost ook allemaal geld. De impact ligt voor mij dus bij veel verschillende factoren die allemaal even waardevol zijn.

De Kansenfabriek en Trividend

De kansenfabriek kwam al tijdens de beginfase bij Trividend terecht: ‘We zaten toen nog in de pré-kandidatuur voor de gunningsfase. Het transitiehuis is een gesubsidieerd project vanuit justitie, waarvoor je een financieel plan moet opmaken. Dat is een verhaal waarin je ook wel wat financiering en overbruggingskrediet nodig hebt. Hiervoor was Trividend een interessante partner. Omdat hun focus ook op impact en sociaal en verantwoord ondernemen ligt. Die match is voor beide partijen belangrijk.’

Wanneer Leen naar de toekomst kijkt, dan is het doel van de kansenfabriek om te groeien.  ‘Op zich zijn we dat momenteel ook aan het doen. Alles wat we nu hier in Leuven doen, helpt om nadien het tweede transitiehuis makkelijker uit de grond te stampen. Daarna willen we graag verder gaan door nog meer transitiehuizen te openen. Dat zal natuurlijk ook een beetje afhangen van het politiek klimaat.’

‘Later zullen we misschien ook uitkijken om ons met de kansenfabriek te focussen op andere doelgroepen, minderjarigen bijvoorbeeld. Er zijn zoveel mensen die hulp nodig hebben bij een terugkeer naar de samenleving. Zo’n zaken, dat is echt toekomstmuziek, daar zijn we nog niet. Maar dromen is altijd belangrijk natuurlijk.’

Trividend ziet het initiatief van de kansenfabriek, waarbij op een vernieuwende manier met detentie wordt omgegaan als een schoolvoorbeeld van sociale innovatie. Daarnaast werkt de kansenfabriek structureel samen met Groep Intro, die de deelnemers ondersteunt in hun weg naar de arbeidsmarkt. Dit initiatief overbrugt dus ook de kloof naar werk, wat tot de kerntaak van Trividend behoort, om dit te helpen mogelijk maken.

Meer informatie over de werking van De kansenfabriek op hun website.

Naar aanleiding van de opening van de eerste vestiging in Leuven in juni 2024 maakte de VRT een mooie reportage.